Gulnara
Получаю истинное наслаждение от самого процесса литературного творчества.
АНКАРА ГОТОВА ПРИ НЕОБХОДИМОСТИ ОКАЗАТЬ
ПОМОЩЬ В УСТРАНЕНИИ ПОСЛЕДСТВИЙ АВАРИИ
В СУЭЦКОМ КАНАЛЕ, ЗАЯВИЛ В ПЯТНИЦУ МИНИСТР
ТРАНСПОРТА И ИНФРАСТРУКТУРЫ ТУРЦИИ
АДИЛЬ КАРАИСМАИЛОГЛУ.
Сирию может ожидать сценарий соседнего Ирака
По происшествии десяти лет конфликта в Сирии, надежды на мир в этой стране связывают как с Астанинским процессом, так и с переговорами под эгидой ООН в Женеве.
О том, сколь реальны шансы на политическое урегулирование в Сирии, легче всего судить, проанализировав позицию групп и государств, влияющих на ситуацию в этой стране.
Россия, как самый сильный игрок в сирийском урегулировании, делает ставку на максимальное сохранение слабого режима Башара Асада и рост влияния на большей части Сирии. При этом Москва не уделяет внимания положению рядовых сирийцев, и не обременяется шагами по выходу из экономического кризиса в этой стране.
Позиция Ирана по Сирии в целом близка к российской. Тегеран также поддерживает Асада, стремится расширить влияние в регионе, в том числе в Ливане через Ирак и Сирию. При этом иранские власти также не интересует благосостояние рядовых сирийцев.
США под предлогом борьбы с террористической организацией ДЕАШ сохраняют военное присутствие к востоку от реки Евфрат, делая ставку на поддержку сирийского крыла другой преступной организации РКК - YPG.
Вашингтон пытается создать на сирийских землях псевдо государственное образование для террористов РКК/YPG, которое будет связано с региональной курдской администрацией на севере Ирака. При этом главари террористов, заручившись поддержкой Соединенных Штатов, пытаются создать на востоке Сирии хотя бы автономное образование.
Что касается Турции, то она выступает за уход Башара Асада с политической сцены Сирии, возвращение беженцев на родину и проведение свободных выборов, по итогам которых будет сформирована новая власть. Анкара решительно не допускает изменения унитарного государственного устройства Сирии.
Позиция умеренной оппозиции Сирии близка к позиции турецкой: противники Асада готовы к демократическим выборам и не допускают раздела страны.
Израиль также сторонник «слабого Асада» и не против проекта создания квази-государства к востоку от реки Евфрат. В Тель-Авиве, как и в Вашингтоне, считают, что данный проект станет новым фактором давления на Турцию, арабские страны и Иран в регионе. Время от времени, когда проиранское ополчение в Сирии усиливается, Израиль с негласного согласия России наносит удары по сирийской территории.
На сегодняшний день Сирия фактически разделена на три части, также как и позиция сторон, влияющих на ситуацию в этой стране. В одной группе – режим Асада, Россия и Иран, во второй – США, Израиль и террористы PKK, в третьей – Турция и умеренная оппозиция.
В случае, если позиция этих сторон так и не изменится, максимально позитивным исходом для Сирии станет формирование новой конституции и структуры власти подобной иракской. Ну а ситуация в Ираке общеизвестна.
[профессор Дженгиз Томар – и. о. ректора Международного казахско-турецкого университета имени Ходжи Ахмеда Ясави]
АНАЛИТИКА - Сирия: 10 лет кровопролития. Есть ли выход? (aa.com.tr)
ТУРЕЦКИЕ РАЗРАБОТЧИКИ РАБОТАЮТ НАД НОВЫМИ ТРЕНДАМИ ОБОРОННОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ — ИСМАИЛ ДЕМИР
Ekip,Olga Keskin |
Благодаря своему прорыву оборонная промышленность Турции достигла такого уровня, при котором за ее развитием с интересом наблюдает весь мир. Об этом заявил глава Управления оборонной промышленности при Администрации президента Турции Исмаил Демир на открытии саммита оборонной промышленности, организованном Сообществом технологий оборонной промышленности технического университета Йылдыз.
По его словам, Управление оборонной промышленности стремится обеспечить турецкие силы безопасности необходимыми системами с максимальным привлечением отечественных средств, а также внимательно отслеживает технологии и тенденции для привлечения к будущим операциям.
Демир отметил, что турецкие разработчики работают над такими новыми трендами оборонной промышленности, как беспилотные и спутниковые технологии, лазерные и электромагнитные системы вооружения, кибербезопасность и космос, виртуальная реальность, искусственный интеллект и робототехника. И работы ведутся полным ходом, подчеркнул глава ведомства.
«Турецкий военно-промышленный комплекс уверенными шагами движется к тому, чтобы превратить нашу страну в ведущего экспортера высоких технологий. На сегодняшний день число реализуемых проектов превышает 750. Общая стоимость проектов достигает 60 миллиардов долларов. Семь турецких компаний вошли в ТОП-100 крупнейших оборонных корпораций мира. Пять лет назад их было всего две» , - сказал Демир.
При этом глава ведомства отметил экспортные успехи военно-промышленного комплекса.
«За последние пять лет турецкий экспорт продукции оборонного назначения увеличился на 30 процентов, а импорт снизился примерно на 60 процентов, что, безусловно, является результатом нашей работы», - отметил Демир.
При этом глава ведомства обратил внимание на большую конкуренцию в оборонном секторе.
«Поскольку экспорт оборонной промышленности является экспортом высоких технологий, страны, располагающие сильной позицией в этой отрасли, имеют стратегическое конкурентное преимущество. Турция занимает достойную позицию в этом рейтинге, но мы всегда говорим, что надо двигаться вперед. Для продвижения вперед требуется энергия, и эта энергия сосредоточена в вас, молодежь», - сказал Демир.
Молодежь являются главной движущей силой при создании независимого военно-промышленного комплекса. И на данный момент запущен ряд инициатив, направленных на создание квалифицированных человеческих ресурсов, добавил Демир.
В мире растет интерес к оборонной продукции Турции (aa.com.tr)
Анатолий Комраков
Завершение строительства "Южного газового коридора" считают большим успехом Турции.
Финансовый кризис может осложнить экспансию Турции в республики бывшей советской Средней Азии. Нестабильность турецкой лиры и чехарда в финансовом руководстве могут отвлечь на время лидера Турции Реджепа Тайипа Эрдогана от его любимого проекта – объединения тюркских народов под турецким флагом. По крайней мере запланированная личная встреча с другими лидерами Тюркского совета на время откладывается.Президент Реджеп Тайип Эрдоган уверен, что ослабление лиры (на 17% после увольнения третьего за 20 месяцев главы ЦБ) не отражает состояния экономики страны. Он уповает на новый туристический сезон, который ранее приносил стране до 40 млрд долл. в год, то есть в том числе и на деньги россиян (см. "НГ" от 24.03.21).Лира ослабляется уже шесть лет подряд, но глава Турции остается сторонником низких ставок и дешевых кредитов. Этот экономический курс Эрдогана, очевидно, приносит свои плоды. В отличие от большинства стран, которые свой успех преодоления коронакризиса измеряют процентами падения ВВП (например, в РФ на 3,1%, а в США на 3,5%), Турция оказалась в числе немногих, где ВВП вырос – на 1,8%.Резкое падение национальной валюты и частую смену руководителей Центробанка в Турции наблюдатели однозначно оценивают как серьезный экономический кризис в стране и говорят о приближении финансовой катастрофы.
На этом фоне анонсированный личный визит Тайипа Эрдогана в Казахстан 31 марта был отменен.Основным конкурентом турецкой экспансии в бывших советских республиках Центральной Азии, по мнению экспертов, является Китай. И Пекин и Анкара проявляют очевидный интерес к региону с более чем 200-миллионным молодым населением и совокупным ВВП в 2 трлн долл.В поддерживаемый Анкарой Тюркский совет кроме Турции входят Казахстан, Киргизия, Узбекистан и Азербайджан. В 2019-м Анкара четко обозначила приоритет отношений со странами региона в рамках своей инициативы "Новая Азия". Анкара развила в этом направлении не только беспрецедентную дипломатическую, но и инвестиционную активность. В 2019 году торговый оборот со странами региона достиг 8,5 млрд долл.Большим успехом Турции в регионе считается завершение строительства "Южного газового коридора" (ЮГК), который уже доставляет газ с западного берега Каспия (с азербайджанского месторождения "Шах-Дениз") в Европу.
После долгих лет разногласий Азербайджан и Туркмения (не входит в Тюркский совет) договорились о сотрудничестве по месторождению "Дружба", газ которого тоже сможет наполнять трубы ЮГК. Этот успех некоторые аналитики также связывают с усилиями турецкой стороны.Недавний визит министра иностранных дел Казахстана в Анкару показал, что планы роста товарооборота весьма амбициозные: объем инвестиций турецких компаний в Казахстан в среднесрочной перспективе хотят довести до 1 млрд долл., а товарооборот планируется утроить до 10 млрд долл.Турецкая инициатива "Новая Азия" сталкивается здесь с китайским проектом "Один пояс – один путь" (ОПОП). Слабая инфраструктура и острая необходимость в крупных инвестициях, которые не может обеспечить Россия, открывают Пекину новые возможности, считают эксперты."У Турции в этом регионе огромное преимущество именно через Тюркский совет и его участников, – сказала "НГ" директор Центра исследований современной Турции и российско-турецких отношений СПбГУ Аполлинария Аврутина. – ОПОП и турецкая "Новая Азия" – конкурирующие проекты, которые в основе своей построены не столько на политической и экономической экспансии (хотя задуманы ради нее), но на культурной экспансии. Эта идеология базируется на идее о ведущей роли Турции как флагмана тюркоязычных государств ЦА, а реализуется она прежде всего на культурном уровне инструментами "мягкой силы", а затем уже на политическом и после – на экономическом".
При этом, по словам эксперта, Россия нередко отстает, потому что в этом регионе ее инструменты "мягкой силы" еще нередко уступают инструментам США, Турции и КНР.Официальная риторика о "единстве всех турок" скрывает интерес Турции к Каспийскому региону, включая Азербайджан и страны Средней Азии, причины которого довольно прозаичны: президент Турции осознает хрупкость экономического положения в стране и умело маневрирует между конкурирующими блоками, выбирая наиболее "подходящих" союзников исходя из текущей расстановки сил, – сказал "НГ" президент Русско-азиатского союза промышленников и предпринимателей (РАСПП) Виталий Манкевич.По его словам, вступление Турции в ЕС могло бы решить вопрос политической ориентации Турции, но перспективы процесса туманны, а Анкара уже устала ждать и все меньше готова ограничивать себе пространство для маневра.
Ее планом "Б" и выступает ЦА, где Турция отводила себе роль транспортного коридора для поставок энергоносителей из республик ЦА на европейский рынок, а также рынок сбыта для своей промышленной продукции. "Однако ограниченность экономических ресурсов сдерживала реализацию поставленных амбициозных целей, и Анкара в основном оказывала кредитную поддержку странам региона, а турецкий бизнес здесь представлен главным образом строительными компаниями", – говорит эксперт.Первоначально идея реализации ОПОП воспринималась в турецких элитах как вмешательство в сферу интересов Анкары, но по мере нарастания разногласий с ЕС и США Турция оказалась по одну сторону баррикад с КНР, говорит Манкевич: "В связи с этим Эрдоган со свойственной ему легкостью изменил курс и пошел на сотрудничество. С одной стороны, Анкаре необходим надежный партнер для осуществления проектов и поддержания стабильности в регионе. С другой – Турция надеется извлечь выгоду из своего географического положения, предлагая себя в качестве транспортного "Среднего коридора", что в целом согласуется со стратегией превращения в региональный транспортный и энергетический хаб".
Острота противостояния двух стран сглаживается тем фактом, что экономическая мощь Китая не сопоставима с возможностями экономики Турции, говорит эксперт. "КНР прочно удерживает лидерство по прямым иностранным инвестициям (ПИИ) в регионе, а Турция в основном рассматривает регион как экспортный рынок. Однако мало какая страна мира способна соперничать с Китаем по уровню конкурентоспособности экспортной продукции, особенно промышленной. При этом следует учитывать устаревший технологический уклад промышленного сектора Турции, сохраняющийся, несмотря на усилия по развитию ВПК", – говорит Манкевич."Россия продолжает оставаться крупнейшим экономическим партнером для этих стран и военно-политическим гарантом их стабильности, что закреплено Договорами о ЕАЭС и ОДКБ, – сказал "НГ" директор центра проблем модернизации РАНХиГС Вилен Вардапетян. – Китай и Турция являются конкурентами, даже соперниками, что обусловлено конфликтной ситуацией между тюркоязычными гражданами Китая (уйгурами), численность которых составляет около 50 млн человек, и правительством Китая.
Россия же в данном случае, не забывая о политико-экономической конкуренции и необходимости защиты своих интересов, выстраивает сбалансированную партнерскую политику и с Китаем, и с Турцией, а также не допускает возможности их чрезмерной экспансии в соседних странах".
| Источник - ng.ru |
Без уважения к интересам Анкары, отношения Турции и ЕС не будут стабильно развиваться
Связи Турции и Европейского союза в последние десятилетия запомнились периодами взлетов и падений. Хотя стороны осознают и признают значимость экономического взаимодействия, на политическом фронте все не так просто.
Вопреки утверждениям западных СМИ, внешняя политика Анкары, направленная на защиту национальных интересов, является выбором не отдельно взятого правительства, а государства в целом.
В основе разногласий между Турцией и ЕС стоит нежелание Европы воспринимать Анкару в качестве равного партнера. Очевидно, что без пересмотра этого подхода, продвинуть диалог не удастся.
Сегодня Евросоюз занимает выжидающую позицию, откладывая судьбоносные решения в отношении Турции и обсуждая с Анкарой лишь те вопросы, которые требуют безотлагательных шагов.
Наглядным тому свидетельством стал последний саммит лидеров ЕС.
Хотя проблема беженцев и экономика и были выделены в качестве приоритетных вопросов повестки дня связей с Турцией, конкретных решений на саммите принято не было.
Миграционный вопрос уже ни первый год беспокоит Запад, где не скрывают опасений из-за наплыва беженцев.
Негативное отношение 27 стран-членов ЕС к теме нелегальной миграции основано вовсе не на экономических реалиях Европы. Экономика европейских стран превосходит по мощи такие страны, как Турция, Иран и Ливан, принявшие на своей территории наибольшее число беженцев.
Если локомотиву ЕС - Германии и удается хоть как-то справиться с проблемой беженцев, то для других стран – членов ЕС тема миграции превратилась в проблему. Причиной тому является отсутствие политической воли и недальновидные шаги по регулированию миграционных потоков. Путь к решению проблемы лежит через диалог с Турцией, и это осознают в европейских столицах.
Евросоюз не в силах разорвать отношения с Турцией, и в то же время не желает приблизить Анкару.
Стабильные отношения между сторонами возможны лишь при наличии рационального подхода, основанного на взаимовыгодном партнерстве.
До 2023 года, когда в Турции пройдут очередные выборы, ожидать новой стратегии ЕС по Турции не стоит. Сегодня Брюссель лишь пытается выиграть время.
(Зелиха Элиачик - исследователь в Управлении европейских исследований SETA)
АНАЛИТИКА - Связи ЕС и Турции: шаг вперед, два шага назад (aa.com.tr)
Biden’ın başkanlığa gelişini takip eden iki aylık süre zarfında,
ABD aynı anda Rusya ile satranç, Çin Halk Cumhuriyeti ile
“go” oynayacak şekilde masaya yerleşti.
Soğuk Savaş’ın en sert dönemlerinde alınan kararlara damgasını vuran eski ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Zbigniew Brzezinski, ülkesi ile SSCB arasındaki mücadeleyi, ikonik kitabının da ismi olan “Büyük Satranç Tahtası” kavramıyla ölümsüzleştirmişti. Brzezinski bugün hayatta olsa, Joe Biden’ın başkanlık koltuğuna oturmasıyla başlayan süreci herhalde “ABD’nin satranç tahtasını büyütmesi” olarak nitelerdi.
Trump dönemiyle karşılaştırıldığında, ABD’nin yeni yönetiminde Çin ile Rusya tehdidi yer değiştirmiş görünüyor. Fakat Rusya’nın yeniden bir numaraya yükselmesi, Çin’le mücadeleden vazgeçildiği anlamına gelmiyor. ABD’nin Pekin’e yönelik planları bu defa 1972’den farklı bir düzlemde ilerliyor.
Biden’ın başkanlığa gelişini takip eden iki aylık süre zarfında, ABD aynı anda Rusya ile satranç, Çin Halk Cumhuriyeti ile “go” oynayacak şekilde masaya yerleşti. Biden’ın dış politikaya dair sarf ettiği “ABD geri döndü” söylemi ise General Douglas MacArthur’un 11 Mart 1942’de Japon işgal gücünün baskısı sonucu Filipinler’i terk edişini anımsattı. MacArthur’un Avustralya’ya çekilmek zorunda kaldığında ilk açıklaması “Geldim ve geri döneceğim” olmuştu. Bu sözü yerine getirmesi 20 Ekim 1944’te mümkün oldu. Biden liderliğindeki ABD’nin geri dönüşü ise MacArthur’unkinden hızlı oldu. Üstelik hızını alamayan ABD başkanı bir televizyon röportajında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i “katil” sözüyle niteleyerek, Rusya’nın ABD seçimlerine müdahalesinin bedelini ödeyeceğini ilan etti. Görünen o ki Beyaz Saray’ın elinde, 2016 yılında Trump’ın başkan olduğu seçimden bu yana Rusya’nın ABD topraklarında yürüttüğü operasyonlara dair pek çok bilgi var. Bu operasyonların ne kadarının uluslararası kamuoyu ile paylaşılacağı şimdilik meçhul. Bu operasyonların boyutu gizli kaldığı müddetçe, ABD yönetiminin Rusya’ya yönelen öfkesinin sebebini ve boyutunu da anlamak mümkün olmayacak.
Trump dönemiyle karşılaştırıldığında, ABD’nin yeni yönetiminde Çin ile Rusya tehdidi yer değiştirmiş görünüyor. Fakat Rusya’nın yeniden bir numaraya yükselmesi, Çin’le mücadeleden vazgeçildiği anlamına gelmiyor. ABD’nin Pekin’e yönelik planları bu defa 1972’den farklı bir düzlemde ilerliyor.
1956’da SSCB’nin Stalinist çizgiden uzaklaşması, aynı yıl Macaristan’da patlak veren anti-komünist kalkışma ve 1958’de SSCB nükleer denizaltılarının Çin limanlarına konuşlandırılmasına dair müzakerelerdeki anlaşmazlık, Moskova ve Pekin arasındaki fay hattının ilk kırıklarını oluşturmuştu. Uluslararası komünist hareket üzerinde hakimiyet tesis etme mücadelesiyle derinleşen bu fay hattı, 1969’da sınır çatışmalarıyla ABD’ye aradığı fırsatı verdi. Richard Nixon ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Henry Kissinger bu çatlaktan sızarak Pekin ile Moskova’yı 21. yüzyıla kadar sürecek bir ayrılığa teşvik ettiler.
2012 yılından itibaren ABD’nin tehdit algılamasında Çin Halk Cumhuriyeti’nin ilk sıraya yükselmesiyle beraber, Beyaz Saray karşısındaki Moskova-Pekin birleşik cephesi daha da netleşti. Enerji alanında başlayan Rus ve Çin işbirliği, aradan geçen yıllarda savunma alanında da güçlendi. Pasifik ve Çin denizi üzerinde bugün Rus ve Çin savaş uçakları ortak devriye görevleri yapıyor.
ABD iki cephede mücadeleye hazır mı?
İki yüzyılı biraz aşan kısa tarihinin yarıdan fazlasını savaşarak geçiren ABD, iki cephede aynı anda mücadele tecrübesini (biri sıcak çatışma olmak üzere) iki kez yaşadı. İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya ve Japonya’yı müttefikleriyle beraber alt eden ABD, savaşın ardından başlayan Soğuk Savaş sürecinde de Çin’i Sovyetler Birliği’nden ayırarak büyük ölçüde amacına ulaştı. Bugün ise mücadeleye uzay ve siber düzlemin de dahil olmasıyla, iki cepheli savaş çok daha karmaşık bir karakter arz ediyor.
Marshall ABD’nin savaş kaynaklarını ve askeri gücünü yüzde 70’i Almanya’ya, yüzde 30’u Japonya’ya karşı kullanılacak şeklinde organize etmişti. Marshall’ın hedefi öncelikli olarak savaş araç gereci ile mühimmat üretiminde Almanya ve Japonya’ya karşı ezici üstünlüğü temin etmekti ki bu hedefine ulaştı.
ABD’nin iki cepheli savaş stratejisini uygulaması İkinci Dünya Savaşı’nda da kolay olmamıştı. Üstelik bu konuda en büyük sorunu en yakın müttefiki İngiltere ile yaşadı. ABD Kara Kuvvetleri Kurmay Başkanı George C. Marshall, 1942’den itibaren ABD ordusunun Avrupa’ya yönelik bir çıkarma harekâtı yapmasına yönelik İngiliz baskısına direndi. Marshall ABD’nin savaş kaynaklarını ve askeri gücünü yüzde 70’i Almanya’ya, yüzde 30’u Japonya’ya karşı kullanılacak şeklinde organize etmişti. Marshall’ın hedefi öncelikli olarak savaş araç gereci ile mühimmat üretiminde Almanya ve Japonya’ya karşı ezici üstünlüğü temin etmekti ki bu hedefine ulaştı.
ABD’nin bugünkü stratejisi ise mevcut iki hasmına karşı silah ve mühimmat üretmekten ziyade, müttefik ve ittifak üretmeye odaklanmış durumda.
ABD’nin müttefik ve ittifak üretimi
ABD iki ay gibi kısa bir sürede donanmasını ve hava kuvvetlerini seferber ederek iki cephede toplayacağı müttefiklerine ve kuracağı ittifaklara dair ipuçları verdi. Deniz ve hava güçlerine odaklanan bu strateji “Atlantik NATO”suna bir “Hint-Pasifik NATO”su eklendiğine işaret ediyor. ABD Başkanı Biden Dörtlü Güvenlik Diyaloğu (QSD) ya da “QUAD” olarak bilinen ABD, Avustralya, Hindistan ve Japonya arasındaki bu Hint-Pasifik ittifakının paydaşlarıyla ilk toplantısını video konferans aracılığıyla Mart ayının ikinci haftasında yaptı. QUAD ittifakını oluşturan ülkelerin devlet ve hükümet başkanları (Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Avustralya Başbakanı Scott Morrison ve Japonya Başbakanı YoshihideSuga), Biden ile Çin tehdidini doğrudan ele almamakla beraber, bölgesel ve küresel meselelere karşı yürütülecek işbirliğini değerlendirdiler. QUAD ittifakı 2021 yılına kadar ABD, Avustralya, Japonya ve Hindistan donanmalarını askeri işbirliği çerçevesinde bir araya getiren bir mekanizmadan ibaretti. Görünen o ki bu ittifak artık Çin’e karşı bölgesel işbirliğinin de merkezi olacak.
Dünya ticaretinin yüzde 90’ının hâlâ deniz yoluyla yapıldığı göz önüne alındığında, tatbikatların yapılacağı rotanın seçiminin kimlere ne mesaj vereceği ortada. Tatbikatlarla eş zamanlı olarak Fransız uçak gemisi Charles de Gaulle ve muharebe grubunun Doğu Akdeniz’den İran körfezine ulaştığına da dikkat çekmekte fayda var.
Nitekim 1991’deki Körfez Savaşı’nda ABD Kara Kuvvetleri’ne komuta eden emekli General Barry McCaffrey, Twitter hesabından yayımladığı mesajda, dört ülke liderinin bir araya geldiği bu toplantıyı değerlendirirken “QUAD ittifakı Çin’in askeri tehditlerine karşı caydırıcı bir güce sahip olduğunu artık ispatlayabilir” ifadesini kullandı.
QUAD ittifakı Nisan ayında Fransa ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) de katılımıyla Çin, Rusya ve İran’a net bir mesaj verecek. 4-7 Nisan ve 25-27 Nisan tarihlerinde düzenlenecek iki ayrı tatbikat, İran körfezi ile Umman körfezinden Malakka boğazına kadar 5 bin 600 kilometrelik mesafedeki deniz ticaret yolunu kapsayacak. Dünya ticaretinin yüzde 90’ının hâlâ deniz yoluyla yapıldığı göz önüne alındığında, tatbikatların yapılacağı rotanın seçiminin kimlere ne mesaj vereceği ortada. Tatbikatlarla eş zamanlı olarak Fransız uçak gemisi Charles de Gaulle ve muharebe grubunun Doğu Akdeniz’den İran körfezine ulaştığına da dikkat çekmekte fayda var.
2022’de Hint okyanusunda yaşanacak bir başka gelişme ise ABD ile İngiltere’nin kuracağı ortak deniz gücünün göreve başlaması olacak. İngiltere’nin yeni nesil HMS Queen Elizabeth uçak gemisi de bu görev gücünün sancak gemisi olacak. Bu noktada İngiltere’ye, ABD’nin iki cepheli mücadelesindeki rolü açısından bir parantez açmakta fayda var.
Anglosakson ittifakı üçüncü savaşta da omuz omuza
İngiltere 2021 yılından itibaren Avrupa Birliği (AB) macerasını geride bırakarak ABD ile beraber dünya denizlerine yelken açtığı yeni bir jeopolitik tercihi yürürlüğe koydu. Bu tercih, ABD’nin yoğun diplomasi trafiği ve Rusya’yı hedef alan ültimatom niteliğindeki açıklamalarıyla eş zamanlı olarak, Mart ayının ikinci haftasının sonunda “Rekabetçi Bir Çağda Küresel Britanya” başlıklı dış politika ve güvenlik strateji belgesiyle dünyaya duyuruldu. Rapordaki en dikkat çekici hususlardan biri, İngiltere’nin Asya’da daha büyük bir oyuncu olacağına yapılan vurguydu. QUAD ittifakının Hint okyanusunda düzenleyeceği tatbikatla neredeyse eş zamanlı olarak, İngiltere Başbakanı Boris Johnson da Nisan ayı sonunda Brexit’in ardından ilk yurt dışı ziyaretini Hindistan’a yapacak. İngiltere’nin dış politika ve güvenlik strateji belgesinde Rusya’nın “Britanya’nın güvenliğine yönelik en akut tehlike” olarak nitelenmesi de Washington ile Londra’nın tehdit algılarının ne kadar uyumlu bir hale geldiğini gösteriyor. İngiltere Brexit sonrasındaki ilk dış politika ve güvenlik strateji belgesinde, sahip olduğu nükleer başlıkların sayısını 180’e indirme yönündeki kararından da vazgeçtiğini açıklayarak bu silahların sayısını 260’a çıkaracağını duyurdu. İngiltere bu kararıyla, Rusya ve Çin’e yönelik nükleer caydırıcılık gücünü sahaya süreceğini de ilan etti.
ABD, İngiltere, Danimarka ve Norveç Barents denizinden başlayarak Kuzey denizi-Manş denizi istikametinde Rus donanmasının hareket kabiliyetini sınırlayacak bir görev gücü de oluşturuyor.
ABD’nin 3 Mart’ta yayımladığı “Geçici Ulusal Güvenlik Strateji Kılavuzu” da potansiyel düşmanlara karşı ittifakların ve ortaklıkların yeniden güçlendirilerek modernize edilmesine önem atfediyordu. ABD’nin hazırlık aşamasındaki yeni Ulusal Güvenlik Strateji Belgesi’nin ön çalışması olan bu kılavuzda Çin, Rusya, Kuzey Kore ve İran potansiyel düşmanlar olarak tanımlanmaya devam ederken yükselen milliyetçilik ve gerileyen demokrasi de mücadele edilmesi gereken sorunlar listesinin başında yer aldı.
Anglosakson ittifakının yeni yapısı Hint-Pasifik bölgesinde Çin’e meydan okumakla yetinmeyecek. ABD, İngiltere, Danimarka ve Norveç Barents denizinden başlayarak Kuzey denizi-Manş denizi istikametinde Rus donanmasının hareket kabiliyetini sınırlayacak bir görev gücü de oluşturuyor. “Dört Ülke Barents Denizi Görev Gücü”nün hedefi, Norveç’in doğusundaki Kola yarımadasının kuzeyine konuşlanarak Rusya’nın Kuzey Filosu’nu mümkün olan en yakın mesafeden gözlem altında tutmak olacak. ABD-İngiltere-Danimarka-Norveç ortak görev gücü Kuzey Kutup bölgesine yönelik Murmansk Deniz Üssü kaynaklı Rus donanma hareketliliğinin başlangıç noktasına baskı yaparak tam saha savunması uygulayacak. Murmansk Deniz Üssü İkinci Dünya Savaşı’nda SSCB’nin ihtiyaç duyduğu askeri malzemenin sevkiyatı açısından hayati rol oynamıştı. Soğuk Savaş yıllarında ise Sovyet nükleer denizaltı filosunun kalesiydi.
Müttefik olmayan bertaraf mı olacak?
ABD’nin Hint-Pasifik ve Barents denizi-Kuzey Kutup bölgesinde oluşturduğu bu ittifak yapısının benzeri uygulamalar Akdeniz, Karadeniz ve İran körfezinde de kendisini gösteriyor. Washington şu anda bu yapılanmalarda yer alacak müttefiklerini belirleme gayreti içinde. ABD özel kuvvetlerinin Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) özel kuvvetleri ile Girit’te tatbikat yapmasını ve ABD donanmasının Karadeniz’e artan sıklıkla yaptığı girişleri ve Ukrayna donanması ile tatbikatlarını bu çerçevede değerlendirmek yerinde olur. ABD ittifaklarda kendisine destek olmayacak ülkeleri ise muhtelif yaptırımlarla bertaraf etmenin ya da pasifize etmenin yollarını arıyor. Kuzey Akım-2 boru hattı projesi yoluyla Almanya’yı, S-400 füze savunma sistemi alımı bahanesiyle Türkiye’yi hedef alan yaptırımların temelinde de bu ittifak politikasının izlerini aramak gerekiyor. Biden yönetimi Almanya ve Türkiye’yi, Rusya ile ilişkilerini bozmak istememeleri halinde, bir ittifaka dahil edememiş olacağından bertaraf etmeyi hedefliyor.
ABD’nin diplomasi otobanı
ABD ile İngiltere’nin “Ulusal Güvenlik ve Dış Politika”ya dair strateji belgelerini yayımlamalarıyla beraber yoğun bir diplomasi trafiği başladı. ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ülkesinin Hint-Pasifik Kuvvetleri Komutanlığı’nın karargahının bulunduğu Hawaii’ye 13 Mart’ta ayak bastı. ABD Savunma Bakanı’nın ilk yurt dışı ziyaretinde sonraki durakları Japonya, Güney Kore, Hindistan ve Afganistan oldu. Austin gezisini değerlendirirken temaslarının ABD’nin ittifak kabiliyetlerini artırmayı hedeflediğini söyledi. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken da ilk yurt dışı ziyareti için 16 Mart’ta Savunma Bakanı Austin’le beraber Japonya’daydı. Sonraki durağı ise Güney Kore oldu. Blinken’ın diplomasi maratonunun üçüncü durağı ise sıra dışı bir toplantı için gittiği Alaska oldu. 18 Mart’ta Blinken ve ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Biden yönetiminin Çin Halk Cumhuriyeti ile ilk üst düzey yüz yüze görüşmesini gerçekleştirdiler. Çin Dışişleri Bakanı Vang Yi ile Çin Komünist Partisi Merkezi Komitesi Dışişleri Komisyonu Ofisi Direktörü Yang Cieç başkanlığındaki heyetin Amerikalılarla görüşmesi, kimsenin alttan almadığı bir ağız dalaşı şeklinde cereyan etti. Bir nevi diplomatik boks maçı olarak nitelenebilecek olan sürecin ilk raundunu, taraflar ringin hâkim oldukları köşelerinde en ufak bir geri adım atmayacaklarını göstererek tamamladılar. Tarafların birbirine karşı kullandıkları dil, ABD-Çin rekabetinde dünyayı, yumrukların sayılmayacağı bir dört yılın beklediğine işaret ediyor.
Rusya dışişleri bakanının Moskova ve Pekin’in teknolojik bağımsızlıklarının muhafazası ile olası ABD yaptırımlarına karşı ulusal para birimleri ile ticarete ağırlık verilmesi üzerinde durması, kısa vadede mücadelenin ekonomik cephede şiddetleneceğine işaret ediyor.
Alaska’daki görüşmelerin diplomaside estirdiği soğuk hava dalgası ise ABD Başkanı Biden’ın ABC televizyonuna verdiği röportajda Rusya Devlet Başkanı Putin’i “katil” olarak nitelemesinin gölgesinde kaldı. Biden (halihazırda 2016 ABD Başkanlık seçimine müdahaleleri tartışma konusu olan) Rusya’nın 2020 Başkanlık seçimine de müdahale ettiğini iddia ederek Putin’in “bedel ödeyeceğini” ilan etti. ABD Ulusal İstihbarat Direktörlüğü tarafından hazırlanan 15 sayfalık raporda, Rusya’nın Biden ve ailesi hakkında dezenformasyon içeren iddiaları seçim kampanyası sürecinde yaydığı iddia edilmişti.
Biden’ın Putin’i doğrudan hedef alan suçlamaları ile Hint-Pasifik bölgesine yönelik Amerikan diplomatik operasyonu Moskova ve Pekin’de alarm zillerini çaldırdı. Bu kez uçağa atlayıp yola çıkan Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov oldu. Lavrov’un ziyaret öncesinde Çin medyasının sorularını yanıtlarken üzerinde durduğu iki konu dikkat çekiciydi. Rusya dışişleri bakanının Moskova ve Pekin’in teknolojik bağımsızlıklarının muhafazası ile olası ABD yaptırımlarına karşı ulusal para birimleri ile ticarete ağırlık verilmesi üzerinde durması, kısa vadede mücadelenin ekonomik cephede şiddetleneceğine işaret ediyor. Lavrov Çin medyasına yaptığı değerlendirmede, ülkesinin ve Çin’in mümkün olan en kısa sürede Batılı ülkelerin kontrolündeki uluslararası finans sisteminden kaynaklanacak baskılardan uzaklaşmanın yolunu bulmaları gerektiğini vurguladı. Çin Halk Cumhuriyeti’nin Moskova Büyükelçisi Cang Hanhui de Interfax haber ajansına yaptığı açıklamada, uluslararası istikrarın korunması için iki süper gücün işbirliğinin önemine vurgu yaptı. Büyükelçi Cang “ticaret, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) aşısı üretimi, uzay çalışmaları ve savunma sanayini” öncelikli işbirliği alanları olarak sıraladı. 22 Mart’ta Güney Çin’deki Guangşi Cuang Özerk Bölgesi’nin Guilin kentine ulaşan Lavrov ile mevkidaşı Vang Yi arasındaki görüşmelerde, yalnızca iki ülkenin ABD’ye karşı atacağı ekonomik adımların ve bölgesel işbirliği konularının değil, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde Çin ve Rusya’nın daha yakın işbirliği sergilemeleri yönünde de fikirlerin ele alınması bekleniyor.
İttifaklardan ittifak beğenmek mi, kendi tarafında olmak mı?
ABD-İngiltere ile Rusya-Çin ikilileri arasında hızla tırmanan gerilim, kısa vadede daha fazla ülkenin taraf seçmeye zorlanacağı bir cepheleşmeye gidiyor. İki büyük dünya savaşında olduğu gibi, mesele bu defa tercih edilen ittifakla aynı siperi paylaşmakla sınırlı kalmayacak. İttifaklar arasında yapılacak tercih savunma, ekonomi, uzay çalışmaları, enerji, siber mücadele, 5G teknolojileri, aşı savaşları gibi pek çok karmaşık alanda ülkelerin sahip olacakları kabiliyetleri de etkileyecek. ABD’nin diplomasi dili, Rusya ile savunma ya da enerji alanında işbirliği yapan Türkiye, Almanya ve Hindistan gibi ülkeleri yalnızca taraf seçmeye zorlamakla kalmıyor, sindirmeyi de hedefliyor. Kim bilir belki de bu kutuplaşma ve baskıcı dil, 1961’de olduğu gibi, bir “Bağlantısızlar Hareketi”nin yeniden doğuşunu da beraberinde getirir.
Ukrayna’nın her an işgal altındaki Donbas bölgesi ile yasadışı şekilde ilhak edilen Kırım’ı geri almak için askeri seçeneğe başvurabileceği yönündeki beklentiler artıyor. Bu yöndeki bir gelişme halinde Türk boğazları ile Karadeniz’deki NATO varlığının kazanacağı önem, Türkiye’nin üstleneceği sorumlulukla örtüşecektir
Türkiye’nin ve Almanya’nın halihazırda NATO üyeleri olarak durdukları taraf belli. Hatta Türkiye, müttefiklerinin terörle mücadelede sergiledikleri zaaf ve vefasızlıklara rağmen ittifaka karşı yükümlülüklerini her alanda yerine getirmekte. Türkiye’yi Rusya ve Çin’e karşı yanında görmek isteyenlerin, öncelikle Suriye’de müttefiklik ilişkilerinin gereklerini yerine getirip getirmedikleri sorgulanacaktır.
Karadeniz’in kuzeyinde de bugün sıcak savaş rüzgarları yeniden esiyor. Ukrayna’nın her an işgal altındaki Donbas bölgesi ile yasadışı şekilde ilhak edilen Kırım’ı geri almak için askeri seçeneğe başvurabileceği yönündeki beklentiler artıyor. Bu yöndeki bir gelişme halinde Türk boğazları ile Karadeniz’deki NATO varlığının kazanacağı önem, Türkiye’nin üstleneceği sorumlulukla örtüşecektir. ABD Dışişleri Bakanı Blinken’ın söylemleri ise Libya’dan başlayarak Doğu Akdeniz, Kıbrıs, Ege ve Ortadoğu’da Türkiye ile ABD arasındaki çıkar çatışmalarını beslemeye yönelik bir içerikle ilerliyor. Türkiye ile İngiltere arasında farklı alanlarda her geçen gün olumlu ilişkiler geliştirilip pozitif bir gündemle hareket edilirken ABD’nin CAATSA yaptırımları gibi hasım ülkeleri hedef alan uygulamalarla Türkiye’yi hapsettiği çerçeve, Washington’ın yakın dönemdeki planları açısından gerçekçi seçenekler doğurmayacaktır.
[Gazeteci Mehmet A. Kancı Türk dış politikası üzerine analizler kaleme almaktadır]
ABD satranç tahtasını büyüttü: İki cepheli Soğuk Savaş başladı (aa.com.tr)